Mobbing, iş yerlerinde çalışan bireylerin psikolojik ve duygusal açıdan zor durumda bırakılmasına, sistematik şekilde sindirilmesine, küçültülmesine veya dışlanmasına yönelik uygulamalardır. Çalışanların üzerinde baskı yaratmaya yönelik yapılan bu tür olumsuz davranışlar, hem psikolojik hem de fiziksel sağlık sorunlarına yol açabilir. Mobbing, yalnızca kişisel bir mesele değil, aynı zamanda ciddi bir çalışma ortamı sorunudur. Çalışanların iş yerlerinde daha verimli olabilmesi ve sağlıklı bir ortamda çalışabilmesi için mobbingin önlenmesi ve gerektiğinde hukuki yollara başvurulması önemlidir.
1. Mobbing Nedir?
Bir çalışan veya bir grup çalışanın, iş yerinde sistematik bir şekilde başka bir çalışana, sürekli olarak psikolojik baskı, taciz veya ayrımcılık uygulamasıdır. Bu uygulamalar, bireyin iş yerindeki sağlığını, verimliliğini ve iş ilişkilerini ciddi şekilde olumsuz etkiler. Mobbing, sözlü, fiziksel, sosyal dışlanma, onur kırıcı davranışlar ve yalan haber yayma gibi şekillerde ortaya çıkar.
Mobbing’in başlıca belirtileri şunlardır:
- Çalışanın sürekli olarak küçümsenmesi veya hor görülmesi,
- İş dışı aktivitelerde dışlanması,
- Performansının sürekli olarak sorgulanması ve küçük düşürülmesi,
- İş yerinde yalnızlaştırılması, izolasyona itilmeye çalışılması,
- Aşağılayıcı ve kişisel saldırılara maruz kalma,
- Sürekli iş yükü artışı veya görevlerin değiştirilmesi.
Mobbing, genellikle uzun bir süre sürerek mağdurun kendini savunmasını zorlaştırır.
2. İş Yerinde Mobbing'in Psikolojik ve Fiziksel Etkileri
Mağdurların üzerinde uzun vadeli psikolojik ve fiziksel etkiler yaratır.
Bu etkiler arasında:
- Psikolojik Etkiler: Anksiyete, depresyon, stres, özgüven kaybı, yalnızlık, korku ve kaygı, duygusal problemler olarak ortaya çıkar.
- Fiziksel Etkiler: Mide rahatsızlıkları, uyku problemleri, baş ağrıları ve kas ağrıları bedensel sağlık sorunları olarak sıkça ortaya çıkar.
- İş Performansındaki Düşüş: Çalışanların motivasyonunu düşürür ve iş verimliliğini olumsuz etkiler. Çalışan, psikolojik olarak yıprandığı için işine odaklanmakta zorlanır.
Öte yandan mağdur birey, iş yerindeki baskılarla birlikte sosyal yaşamı ve sağlığını riske atar.
3. Hukuki Boyutu ve İş Kanunundaki Yeri
Türkiye’de mobbingin doğrudan suç sayılmaması, ancak bazı hukuki düzenlemelerle bu tür davranışların cezalandırılmasına yönelik adımların atılmasına olanak sağlar.
a) Türk İş Kanunu ve Mobbing
Türk İş Kanunu’nda mobbingin açık bir şekilde tanımlanması ve cezalandırılması konusunda belirli bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, iş kanununda “işyerinde psikolojik taciz” kavramına yer verilir. Bu, işyerinde çalışanların sağlıklı bir ortamda çalışmaları gerektiğini vurgular. Diğer taraftan işverenin çalışanlara mobbing uygulaması, iş kanununa aykırı olarak değerlendirilir ve hukuki yollarla çözüme ulaştırılır.
b) Türk Ceza Kanunu’nda Mobbing
Türk Ceza Kanunu’nda mobbing açıkça suç olarak tanımlanmaz. Ancak faile, “kişisel haklara saldırı”, “aşağılama”, “tehdit” veya “hakaret” gibi fiiller nedeniyle cezai işlemler uygulanır.
c) İşyerinde Sağlık ve Güvenlik Hakkı
Çalışanların, iş yerlerinde fiziksel ve psikolojik sağlıklarının korunması, işverenin sorumluluğundadır. Ayrıca işveren, çalışanlarına mobbing uygulandığını fark ettiğinde, bu durumu ortadan kaldırmakla yükümlüdür. Son olarak işverenin sorumluluğu, mobbingi önlemek için gerekli tedbirleri almak ve böyle bir davranışı engellemektir.
4. Mağdurların Hukuki Başvuru Yolları
Öncelikle mobbinge uğrayan çalışanlar, hem işyerinde hem de dışında hukuki yollara başvurarak haklarını savunabilirler. İşte mağdurların başvurabileceği bazı hukuki yollar:
a) İç İhbar (İşverene Başvuru)
İlk olarak mağdur çalışan, yaşadığı olayı işverene bildirerek çözüm talep eder. İşveren, çalışanlar arasındaki olumsuz davranışları engelleyip gerektiğinde disiplin cezası uygular.
Ayrıca, çalışanın sağlıklı bir iş ortamında çalışmasını sağlamak için uygun adımlar atmalıdır.
b) İş Mahkemesinde Dava Açmak
Eğer işverenin müdahalesi yeterli olamazsa, mağdurlar iş mahkemesine başvurabilirler. İşçi, iş yerinde maruz kaldığı mobbingi detaylıca bildirerek dava açar. Mahkeme, mobbing yapanlara ceza vererek veya tazminat kararıyla işçinin mağduriyetini giderir.
c) Tazminat Davası Açmak
Mağdurları, uğradıkları maddi ve manevi zararı tazmin etmek için dava açabilirler. İşverenin mobbinge göz yumması veya mobbinge neden olan çalışanların davranışları sonucunda mağduriyet yaşayan işçi, manevi tazminat davası açabilir. Ayrıca, işyerinde maruz kalınan olumsuz koşullar nedeniyle iş sözleşmesinin feshini talep edebilir ve işten ayrılma sebebine bağlı olarak tazminat alabilir.
d) Ayrımcılık ve Taciz Şikayeti
Eğer mobbing, cinsel taciz veya ayrımcılık gibi durumlarla ilgiliyse, mağdur kişi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilir. Diğer taraftan Bakanlık, şikayet edilen durumu inceleyip işyerine yaptırım uygular.
5. Psikolojik Destek
Mağdurlar, yalnızca hukuki süreçle değil, aynı zamanda psikolojik destekle de iyileşebilirler. Psikoterapi, mobbingin olumsuz etkileriyle başa çıkmada etkili bir yöntem sunar. Psikolojik danışmanlık, mağdurun stres, kaygı ve depresyon gibi sorunlarını aşmasına destek olur.
Mobbing, iş yerinde çalışanların psikolojik ve fiziksel sağlıklarını ciddi şekilde etkiler. Çalışanlar, bu sebeple mağdur olduklarında hem hukuki hem de psikolojik destek alabilirler. Sivas Hukuk Bürosunda uzman avukatlarımızla, mağdurlara hukuki destek sağlayarak, işyerindeki hak ihlallerini tespit edebilir ve çözüm yolları sunabiliriz. İşverenin, mobbing uygulamalarını önlemek ve çözmek konusunda sorumluluğu bulunmaktadır.
Eğer işyerinde çözüm sağlanamazsa, mağdur olan çalışanlar yasal yollarla haklarını arayabilirler. Bu gibi gibi ciddi sorunlarla karşılaşan çalışanların, haklarını öğrenmeleri ve hukuki süreçlere başvurmaları, mağduriyetlerini en aza indirgemek için son derece önemlidir. Bu tür durumlarla karşılaştığınızda, profesyonel hukuki rehberlik almak, süreci sağlıklı şekilde yönetmenizi sağlar.